Bilim, Deney, Emir kavramı, Milgram deneyi, Psikoloji

Milgram Deneyi

Asker olsaydınız komutanınızın her dediğini yapar mıydınız? Peki sizden masum olduğunu bildiğiniz birini öldürmenizi istese ne yapardınız?

Bu soru özellikle Nazi askerlerinin savaştan sonra yakalanmaya başlamasıyla daha çok mer

ak edilir hale geldi çünkü yakalanan askerlerin savunmaları birbirine çok benzerdi. Genel olarak komutanları ne derse onu yaptıklarını ve sorumluluğun onlarda olma

dığını söylüyorlardı. Stanley Milgram adlı bir psikolog bu konuyu çok merak etti. Psikoloji tarihinin çok bilinen deneylerinden biri olan Milgram deneyi de bu merak ile ortaya çıktı.

Milgram Deneyinin Yapısı

Milgram deneyi sözde iki katılımcı ile yürütülen çalışmada kura ile öğretici ve öğrenci seçilir. Deneyde öğretici, öğrenciye sorular sorar ve yanlış cevabı verdikçe giderek artan şekilde elektrik verilir. Sonlara doğru 360 W ( kalıcı hasar bırakabilecek seviye) ve 450 W (ölümcül olabilecek seviye) seviyelerinde elektrik verilir. Seviyelerin üstüne ne kadar hasar verebileceklerini yazıyorlar. Yani öğretici, öldürücü derecede mi elektrik veriyor yoksa kalıcı hasar mı verir biliyor. Kimin hangi rolü alacağı kağıt çekilerek karar veriliyor ve roller verilmeden iki katılımcıya da düzeneği anlatmak için hafif derecede elektrik veriliyor. Burada asıl önemli kısım: Deneyde sadece bir katılımcı vardır. Öğretici, kağıtlardan seçerken iki kağıtta da “Öğretici” yazdığını bilmiyor. Öğrenciye elektrik verilen devre deney sırasında kapalı hale getiriliyor ve bundan öğreticinin haberi olmuyor. Öğrenci, yanlış cevap verdiği sorularda elektrik verilmiş rolü yapıyor ve verilen elektrik arttıkça “Lütfen durun!” veya “Kalp rahatsızlığım var.” gibi cümleler kuruyor. Deney yapan görevli, öğretici devam etmek istemeyince sırayla şu 4 cümleyi söylüyor.

Lütfen devam edin.
Deney için devam etmeniz gerekiyor.
Devam etmeniz kesinlikle çok önemli.
Devam etmekten başka çareniz yok.

Her cümleden sonra devam etmezse diğer cümleye geçiliyor. Yapılan onlarca deneylerde bir fark da bazı deneylerde deneyi yapan kişi “Sorumluluk bizde.” der bazılarında ise “Sorumluluk tamamen size ait.” der. Öğretici söylenen cümlelerden sonra hala devam etmek istemezse deney bitirilir.

Deneyin Sonuçları

İlk önce, sorumluluk bizde denilen deneyin sonuçlarını verip sonra diğerine geçeceğim. Deneye katılan öğretenlerin %100’ü 360 W elektriği vermiştir. %65 i ise ölümcül düzeydeki elektriği vermiştir. Kalp hastalığım var dendiğinde ise bu oran %60’a düşmüştür. Bu arada belirtmeliyim ki seçilen kişiler toplumun her kesiminden eşit seçilmeye çalışılmıştır. Yani, öğreten rolü her zaman gördüğümüz sıradan insanlardan seçilmiştir. Sorumluluk sizde dendiğinde ise oranlar nasıl mı değişiyor: Denekler bu durumda deneyden hızlıca çekiliyor.

Neden böyle sonuçlandı?

Bu deneyde emir kavramı ve sorumluluğun kime ait olduğu üzerine değişkenler mevcut. Emir kavramının devreye girdiği kısımda, katılımcılar bazen elektrik vermeden önce sinir krizi dahi geçirmelerine rağmen yüksek oranda ölümcül seviyeyi uygulamışlardır. Özellikle tekrar belirtmek istediğim nokta şudur ki: Katılımcılar her gün sokakta göreceğimiz insanlar. Emirler asla yapmayacağımızı düşüneceğimiz şeyleri bile yaptırabilir bizlere. Diğer kavram ise sorumluluk. Denekler deneyden sonra neden çok yüksek seviyede elektrik verdikleri sorulduğunda “Benim suçum değildi, öyle söylendi.” ya da “Öğrenci suçlu. Cevapları doğru bilse böyle olmazdı.” gibi yanıtlar vermişlerdir. Buradan çıkarmamız gereken ders ise “Davranışlarımız kendimizin sorumluluğundadır.” bilincini kazanmak.

Diğer yazılarımıza buradan ulaşabilirsiniz.

İlgili

Deniz Uysal

All Posts